Giá trị của đám đông
Tiền của người nào dễ lấy nhất?
- Tiền của đàn ông háo sắc
- Tiền của phụ nữ yêu thích sắc đẹp
- Tiền của người nghèo đột nhiên giàu có
- Tiền của người giàu sợ chết
- Tiền dành cho việc giáo dục trẻ em
- Tiền của những kẻ lười biếng muốn tiết kiệm công sức
- Tiền của những người cô đơn dành cho thú cưng
- Tiền của người già vì sức khoẻ
Nhớ rằng:
- Phụ nữ sợ xấu
- Bố mẹ sợ con dốt
- Người già sợ chết
- Đàn ông sợ thất bại
Giá trị quan của đám đông và cách đám đông bị thao túng
Để hiểu rõ sự điên rồ của đám đông tớ sẽ đưa cậu về lại thế kỷ 17 tại Hà Lan. Nơi mà cơn sốt về hoa Tulip được diễn ra.
Đầu thế kỷ 16, Hà Lan bước vào kỷ nguyên giao thương rực rỡ, hoạt động xuất nhập khẩu được đẩy mạnh. Trong đó, hoa Tulip được nhập khẩu từ Đế chế Ottoman (Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay) đã nhanh chóng thu hút giới thượng lưu vì sự khan hiếm và vẻ đẹp của nó.
Có những thời điểm giá của hoa Tulip được đẩy lên phi mã ngang bằng với giá của một ngôi nhà. Năm 1635, cơn sốt hoa Tulip lên đến đỉnh điểm khi một bông hoa Semper Augustus có thể được bán 10.000 guilder (đơn vị tiền tệ tại Hà Lan lúc đó) tương đương 750.000 USD ngày nay.
| Giống/Loại Tulip | Giá đỉnh ước tính (Guilder) | Giá trị tương đương |
|---|---|---|
| Semper Augustus | 10.000 guilder | Một ngôi nhà sang trọng / Một khu đất sang trọng |
| Switsers | 1.800 guilder | Tăng 12 lần trong 1 tháng |
| Giá bán lẻ theo kilogram | Gấp đôi hoặc gấp ba giá trị | |
| Giá bán sỉ | Tăng gấp hai mươi lần | |
| Các loại hoa tulip khác | Tương đương thu nhập vài năm của thợ thủ công lành nghề |
Hiệu ứng trên đã kích thích thị trường giao dịch hoa Tulip trở nên sôi động. Thậm chí, hợp đồng hàng hoá hoa Tulip cũng được niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán Amsterdam.
Nhiều người tin rằng niềm đam mê hoa Tulip sẽ kéo dài mãi mãi. Nhà thơ Abraham Cowley từng ví von:
Hoa Tulip có thể sánh như vàng, bạc, gấm vóc, lụa là.
Chỉ có những kẻ xứng đáng mới chiêm ngưỡng hết vẻ đẹp của nó.
Thị trường hoa Tulip tiếp tục phát triển, người dân đổ xô mua bán hoa Tulip bất chấp giá trị thực của nó. Họ bán nhà, vay mượn, thậm chí đánh đổi tài sản quý giá để sở hữu những những bông hoa Tulip hiếm hoi.
Hendrik Pot《Flora’s Wagon of Fools》- Hendrik Pot《Chuyến xe ngu ngốc của Flora》
Hậu quả là một số hoạt động sản xuất kinh doanh tại Hà Lan bị đình trệ, thậm chí có người bỏ việc và vay mượn tiền để đầu cơ với hy vọng kiếm lời nhanh. Theo thống kê, khoảng 5.000 người (tương đương 1% dân số lao động) từ tầng lớp thượng lưu đến bình dân đều lao vào trồng hoa Tulip.
Thế nhưng vào tháng 2/1637, những người am hiểu về hoa Tulip nhận ra sự không bền vững của thị trường và bắt đầu bán tháo. Hiệu ứng domino nhanh chóng xảy ra khi cung vượt quá cầu, kéo giá hoa rơi thẳng đứng hơn 99%.
《Prices of tulip bulbs 1634-1637 in the Netherlands》- 《Chỉ số giá của bong bóng hoa Tulip 1634-1637》
Sự sụp đổ của thị trường hoa Tulip dẫn đến tình trạng bất ổn xã hội gia tăng với một loạt các hệ lụy như người dân thất nghiệp, quý tộc trở thành ăn mày, luật sư bán nhà để trả nợ…
Có thể cậu nghĩ rằng những điều này chắc chỉ có thể xảy ra vào thời xưa khi con người còn ít học thức. Thế nhưng thực ra ngay cả hiện tại cũng đã xuất hiện những hiện tượng tương tự chẳng hạn như lan đột biến, meme coin…
Vậy tại sao con người lại điên cuồng và vô lý như vậy? Câu trả lời nằm ở tiền và lý do.
Tiền
Vật chất sẽ quyết định ý thức, tiền bạc có sức mạnh thao túng nhận thức.
Dù một ý tưởng có phi lý đến đâu, khi được hậu thuẫn bằng nguồn tài chính dồi dào, nó có thể được chấp nhận rộng rãi.
Sự đồng thuận từ số đông, đặc biệt là những người có địa vị, sẽ làm lung lay bất kỳ giá trị quan nào. Một người nói cậu sẽ nghĩ đó là xàm. Hai người nói, ba người nói, trăm người nói thì cậu sẽ bắt đầu dao động.
Rồi đến cả những người mình coi trọng, một ông tiến sĩ nọ, vị giáo sư kia đứng ra nêu quan điểm rằng thể loại này có giá trị nội tại, thì niềm tin cá nhân lúc này sẽ bị thử thách đáng kể.
Và giả sử rằng nếu sự thay đổi quan điểm mang lại “quả ngọt” tài chính. Lúc này cậu sẽ dễ dàng rơi vào ảo tưởng về sự “thông minh” của mình.
Cái gì không mua được bằng tiền thì mua được bằng rất nhiều tiền.
Lý do
Tớ nhớ một KOL chứng khoán từng kể về cuộc họp cổ đông:
Thực ra ở thị trường chứng khoán, nhà đầu tư không thiếu và không ngại chi tiền nhưng họ cần một lý do.
Không biết trong năm nay công ty mình có những định hướng phát triển gì để nhà đầu tư có lý do để xuống tiền?
Điều này cho thấy, các “nhà đầu tư” chỉ cần một lý do – một lý do mà họ cho là đúng, là phù hợp với hệ giá trị của họ.
- Người làm kỹ thuật thì tin vào các luận điểm khoa học và logic.
- Người làm tài chính thì chú trọng tình hình kinh doanh, tiềm năng thị trường.
- Còn những người mới lại bị mê hoặc bởi các câu chuyện tăng trưởng thần kỳ.
Tuy nhiên, cậu nên nhớ rằng “Lý do có thể được tạo ra bằng tiền”.
Vậy họ lấy tiền bằng cách nào?
Họ áp dụng chiến thuật “bơm xả”: đạp bàn đạp để bánh xe lăn theo quán tính. Chỉ tốn công sức ban đầu, nhưng quán tính của đám đông sẽ đẩy nó đi rất xa.
Và rồi, họ thu tiền từ những “khoảng trượt quán tính” đó, bằng những thuật ngữ mỹ miều như “trào lưu,” “cuộc cách mạng,” “thời đại của,” hay “chúng ta của sau này.”
Bánh xe có thể lăn được bao xa phụ thuộc vào “chất lượng” của đám đông, mà “chất lượng” này lại đến từ niềm tin, sự cuồng tín, thu nhập, tri thức và độ chịu chơi của từng cá nhân trong đó.
Khi cậu nghĩ là cậu học cao hiểu rộng nhiều khả năng cao cậu lại là đối tượng dễ bị lợi dụng
Nhiều người tin rằng, với sự phát triển của tri thức và khoa học, đám đông ngày càng trở nên khôn ngoan hơn.
Tớ thì không nghĩ vậy. Kiến thức càng nhiều, càng dễ bị lợi dụng.
Hãy nhìn Bitcoin. Ban đầu, nó chỉ là một cuộc chơi tài chính không hơn không kém. Nhưng sau vài vòng luân chuyển, giới “tinh hoa” – hay những thế lực đứng sau – họ có đủ tiền để thuê chuyên gia tạo ra các sản phẩm mang lại giá trị thực trong thế giới Crypto.
Tớ không ngạc nhiên nếu sau này Crypto tiếp tục phát triển hay lụi tàn; cả hai đều có khả năng xảy ra và có thể lý giải được.
Tớ chỉ biết rằng, bản chất của nó là một công cụ đòn bẩy dựa trên niềm tin của đám đông, và sự thành công hay thất bại còn phải chờ thời gian trả lời.
Đặc biệt, trong giai đoạn hiện tại, xã hội vận hành theo nền kinh tế tri thức. Nghe thì có vẻ tuyệt vời khi người giỏi được trọng dụng, nhưng ít ai nhắc đến một góc tối: cơ hội thăng tiến về kinh tế và địa vị xã hội của những người đi sau ngày càng khó khăn do cạnh tranh gay gắt.
Đây là đặc điểm chung của các xã hội phát triển và thịnh vượng.
Giới trẻ ngày càng giỏi, thu nhập tuyệt đối của họ cũng tăng lên, nhưng khao khát vươn lên và kiếm tiền của họ cũng lớn dần. Cái họ cần chỉ là một lý do hợp lý theo nhận thức và thế giới quan của mình.
Tuy nhiên, như đã nói ở trên “Lý do có thể được tạo ra bằng tiền”.
Trong giai đoạn này, họ đang đánh vào FOMO (sợ bị bỏ lỡ), vào cảm giác bị tụt hậu, thua kém vì luôn phải chạy theo sau những hình mẫu “tinh hoa” ở phía trước.
Sau này, tớ nghĩ có lẽ họ sẽ đánh vào cảm giác thỏa mãn cái tôi: “Tôi sẽ là một thứ gì đó khác biệt.”
Nhưng cậu thử nghĩ xem, nếu ai cũng cho mình là khác biệt, thì liệu những người đó có thực sự khác biệt không?
Vậy nên hành xử thế nào cho đúng?
Phải nhận biết, xác định được tính chất đám đông, giá trị mà đám đông đó tin tưởng. Mặc dù chính bản thân cậu có thể không tin vào nó!
Bỏ đi cái tôi, giá trị quan của chính mình mà chỉ nên coi đây là một cuộc dạo chơi.
Đừng bao giờ lấy cứng chọi cứng, dù cậu có giỏi cỡ nào cũng sẽ không địch lại được đám đông. Trừ khi cậu có thể tự tạo hay tận dụng được đám đông.
Xem đám đông như nước triều có lên và có xuống. Nắm quy luật của nó để theo con nước mà đi.
Hãy tin nhưng đừng bám víu!